ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ
Τον Αύγουστο 2025 κλείνουν 60 χρόνια από τον θάνατο του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Χ. Βεργωτή. Άφησε την τελευταία του πνοή στο Λονδίνο, ενώ ετοιμαζόταν να επιβιβαστεί στο αεροπλάνο που θα τον έφερνε στην Ελλάδα. Ερχόταν να εγκαινιάσει τον χώρο αυτό που φιλοξενεί για 2 εβδομάδες την εκδήλωση αφιέρωμα στην Ντιάνα Αντωνακάτου – το Πνευματικό Κέντρο του Ιδρύματος Γ&Μ Βεργωτή στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο χωριό του, στα Κουρκουμελάτα. Η κατασκευή του Πνευματικού Κέντρου ήταν και το τελευταίο κτηριακό έργο-απόφαση εντελώς δική του. Δεν το πρόλαβε τελειωμένο. Στόχος του, μαζί με την φιλόμουση σύζυγο του Μάρη, ήταν να προσφέρουν στην Κεφαλονιά έναν χώρο που θα προσπαθούσε να «φωτίζει» διαχρονικά την Κεφαλονιά που χάθηκε τον Αύγουστο του ‘53. Μετά τον θάνατο του, η σύζυγος του υλοποίησε την σύσταση του Ιδρύματος με την σημερινή του μορφή που έχει σκοπό την:
- Μελέτη & προβολή θεμάτων αναγομένων κυρίως στην Κεφαλληνιακή και γενικότερα στην Επτανησιακή Ιστορία-Αρχαιολογία, Παράδοση-Τέχνη, Ιατρική-Φυσική-Γεωλογία-Σεισμολογία, Οικονομία-Ναυτιλία
- Οικονομική ενίσχυση σε Κεφαλλήνες κατ’ αρχήν διακριθέντες μαθητές, φοιτητές και σπουδαστές
- Οικονομική αρωγή προς πνευματικά, ευαγή και κοινωφελή ιδρύματα της Κεφαλονιάς … σε εκδηλώσεις που θα πραγματοποιούνται στα Κουρκουμελάτα Κεφαλληνίας, στο κτήριο που ανεγέρθηκε από τον αείμνηστο Γεώργιο Βεργωτή, προοριζόμενο από αυτόν για Πνευματικό Κέντρο».
Αυτές είναι οι επιταγές που οφείλει να υπηρετεί το ΔΣ του Ιδρύματος. Και το πράττει με αυστηρή πειθαρχία και σεβασμό στις επιθυμίες των κτητόρων.
Σε μία μεταξύ μας συζήτηση για «τα προσεισμικά», ο αείμνηστος Γεράσιμος Σταματάτος – που γνώριζε τον «θείο Γιώργη» από την δωρεά του για την ανοικοδόμηση της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης – μου είχε αναφέρει «Γεράσιμε, αυτό που χάθηκε το 1953 δεν ήταν τα σπίτια, οι εκκλησιές, τα κτίσματα. Αυτό που χάθηκε ήταν ο πολιτισμός». Μου πήρε αρκετό χρόνο, μέχρι επίσκεψη μου στην Ερμούπολη πριν χρόνια, να καταλάβω αυτό που εννοούσε. Το σύνολο των κτηρίων με την αισθητική τους, η ρυμοτομία Αργοστολίου-Ληξουρίου ζωντανές μαρτυρίες της εξέλιξης στον χρόνο των χώρων, με τις συνήθειες που «επέβαλαν» στην συμπεριφορά των ανθρώπων που κατά συντριπτική πλειονότητα εγκατέλειψαν μόνιμα το νησί, όλα αυτά τα καθημερινά συνέθεταν τον πολιτισμό. Αυτό χάθηκε. Και δυστυχώς νομίζω έχει χαθεί ανεπιστρεπτί.
Το Ίδρυμα όμως θα μείνει πιστός υπηρέτης στις επάλξεις του πολιτισμού. Ο σεισμός του 2014 μας έδωσε την ευκαιρία να εκσυγχρονίσουμε και εξωραΐσουμε το Πνευματικό Κέντρο. Είναι ένα εμβληματικό κτήριο, σημείο αναφοράς, που κοσμεί την Κεφαλονιά και θα ζήλευαν να είχαν ανάλογό του πολλές πόλεις.
Με το τελευταίο κτηριακό του έργο, ο Γεώργιος Χ. Βεργωτής «επιβάλλει» σε όλους εμάς τους διακόνους των οδηγιών του να σχεδιάζουμε και να διοργανώνουμε εκδηλώσεις ανάλογου επιπέδου, αυστηρά στα πλαίσια των «Σκοπών». Πολλοί οι λόγοι για την συνεργασία αυτή: η προσωπική φιλία του ζεύγους Γ&Μ Βεργωτή με το ζεύγος Μαρίνου Κοσμετάτου, το έμπρακτο ενδιαφέρον του Γεωργίου Χ. Βεργωτή για την Κοργιαλένειο, η φιλία που συνέδεε τους γονείς μου και την αγαπητή μας Λίλιαν Βεργωτή [Αντιπροέδρου του Ιδρύματος] με την Ντιάνα Αντωνακάτου, η εκτίμηση μας προς την κ. Δώρα Μαρκάτου και ιδιαίτερα το κεντρικό αντικείμενο του αφιερώματος – οι υδατογραφίες του λευκώματος Κεφαλονιά της ζωγράφου – που σκοπό είχε να διατηρήσει κάτι από τον πολιτισμό που χάθηκε αλλά και με τα έσοδα από την διανομή του λευκώματος να συνδράμει την ανοικοδόμηση της Κεφαλονιάς.
Εκ μέρους του ΔΣ του Ιδρύματος ευχόμαστε το αφιέρωμα αυτό να τιμήσει και την ζωγράφο ως της αξίζει αλλά και να εμπνεύσει σε όλους τους επισκέπτες ειλικρινή σεβασμό στις παραδόσεις μας και ενδιαφέρον να παρακολουθήσουν και άλλες εκδηλώσεις.
Το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1966 με απόφαση του Κοργιαλενείου Διοικητικού Συμβουλίου (στο εξής Κ.Δ.Σ.), με πρωταρχικό σκοπό να συγκεντρωθούν και να προστατευτούν τα σπαράγματα του τοπικού πολιτισμού που διασώθηκαν από τους σεισμούς του Αυγούστου 1953. Είναι Ίδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου, ανήκει στο Κοργιαλένειο ίδρυμα Κεφαλληνίας και συγκαταλέγεται στους πολιτιστικούς φορείς του ΥΠΠΟΑ. Το 1968, με δαπάνη του Μεγάλου ευεργέτη, Ευαγγέλου Τυπάλδου-Μπασιά, διαμορφώθηκε το ημιυπόγειο της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης σε μουσειακό χώρο και άρχισαν οι εργασίες καταγραφής, ταξινόμησης, τεκμηρίωσης και έκθεσης. Η ίδρυση και η διαμόρφωση του Μουσείου ήταν έμπνευση και έργο ζωής της Ελένης, συζύγου του Μαρίνου Κοσμετάτου, το γένος Καμπίτση με καταγωγή από τα Τζανάτα (1912-2005), η οποία και βραβεύτηκε για την προσφορά της από την Ακαδημία Αθηνών το 1974. Το Μουσείο άνοιξε τις πύλες του για το κοινό την 9η Απριλίου 1971, όταν αριθμούσε μόλις 518 αντικείμενα.
Τα πρώτα μουσειακά αντικείμενα προέρχονταν από τα ερείπια των σεισμών, τα οποία ξέθαψε ο ίδιος ο Μαρίνος Κοσμετάτος. Άλλα προσέφερε το ζεύγος Μαρίνου και Ελένης Κοσμετάτου και ο Ευάγγελος Τυπάλδος-Μπασιάς από τις οικογενειακές συλλογές τους. Μετά από έκκληση του Κ.Δ.Σ. άρχισαν και ιδιώτες να προσφέρουν οικογενειακά κειμήλια. Αξίζει να αναφέρουμε εδώ ότι οι πίνακες της Ντιάνας Αντωνακάτου που εκτίθενται στο πλαίσιο του παρόντος αφιερώματος είναι τα πρώτα έργα που έχουν καταγραφεί, δωρεά της Βαλλιανείου Διαχειριστικής Επιτροπής. Οι προσφορές των ιδιωτών , Κεφαλλήνων και άλλων, συνεχίζονται με αποτέλεσμα μόνο οι τέσσαρες κύριες συλλογές του περιέχουν περίπου τρισήμισυ χιλιάδες εκθέματα: αστική συλλογή, εκκλησιαστική, νεότερης ιστορίας και λαογραφική. Επί πλέον διαθέτει πλούσιο φωτογραφικό αρχείο καθώς και αρχείο εγγράφων πρωτοτύπων και αντιγράφων από μουσεία του εξωτερικού, τα οποία αφορούν στην τοπική και γενικά την επτανησιακή ιστορία. Δύο αυτόνομες συλλογές , κυρίως εικόνων, του Στέφανου και Φραγκίσκου Βαλλιάνου και η συλλογή Σπύρου Χαροκόπου, συμπληρώνουν τον πλούτο του Κοργιαλενείου Ιδρύματος. Οι κύριες συλλογές καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τον δέκατο έκτο αιώνα έως το 1953, ενώ μεμονωμένα αρχαιολογικά αντικείμενα και μια υπό διαμόρφωση μικρή συλλογή σύγχρονης τέχνης διευρύνουν αυτά τα όρια.
Η αστική συλλογή τεκμηριώνει την καθημερινή ζωή, την αισθητική και τον κοσμοπολιτισμό των αστών, αντιπαραβάλλεται δε με τη λαογραφική συλλογή, η οποία τεκμηριώνει όψεις της καθημερινής ζωής και των ασχολιών του γεωργοκτηνοτροφικού κόσμου αλλά και την υψηλή αισθητική του χωριατόσπιτου. Ανάλογα η εκκλησιαστική συλλογή τεκμηριώνει το υψηλό επίπεδο ξυλογλυπτικής στο νησί, ενώ οι εικόνες(μεταβυζαντινές, επτανησιακής σχολής, λαϊκότροπες και ρώσικες) και τα λειτουργικά αντικείμενα αναδεικνύουν τον πλούτο των ναών και των οικιακών εικονοστασίων. Η μικρή συλλογή νεότερης ιστορίας μαζί με τα έγγραφα αποτυπώνουν στιγμές της ιστορικής διαδρομής της κοινωνίας μέσα στον χρόνο. Το φωτογραφικό αρχείο διασώζει κυρίως την προσεισμική αρχιτεκτονική του νησιού και προσελκύει το ενδιαφέρον ερευνητών και ιδιωτών.
Το Κοργιαλένειο Μουσείο προσελκύει κάθε χρόνο πλήθος επισκεπτών, κυρίως αλλοδαπών, ενώ αποτελεί σταθερό προορισμό για τα σχολεία του νησιού. Παρά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει, προσπαθεί να προβάλλει ικανοποιητικά την εικόνα του τόπου μας και του πολιτισμού μας προς τα έξω , προσφέρει γνώση και ψυχαγωγία στους επισκέπτες του και τροφοδοτεί ιστορικές και άλλες μελέτες. Αν εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του, μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω το παιδαγωγικό και ψυχαγωγικό του έργο ως κέντρο βιωματικής ιστορικής γνώσης και δημιουργικότητας για κάθε επισκέπτη του και προπαντός για τον μόνιμο πληθυσμό της Κεφαλονιάς. Η στήριξη του παρόντος αφιερώματος από το Ίδρυμα Γεωργίου & Μάρης Βεργωτή, μετά από αυθόρμητη ανταπόκριση του Προέδρου του, κ. Γεράσιμου Βεργωτή, είναι μια ελπίδα ότι το Κοργιαλένειο Μουσείο θα συνεχίσει το έργο του.
